*Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή την Κυριακή 4 Ιανουαρίου 2015.
Τα όσα έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στο οικοσύστημα των ελληνικών startup είναι εντυπωσιακά.
Ορίζω ως startup τις εταιρείες τεχνολογίας που δημιουργούνται χωρίς δεδομένο εγχειρίδιο ανά χείρας. Κατά κανόνα, οι startups δημιουργούν αξία μέσα από καινοτόμα προϊόντα που απευθύνονται σε διεθνείς αγορές, αναζητώντας επιχειρηματικό μοντέλο για ταχεία ανάπτυξη παρά τους λιγοστούς διαθέσιμους πόρους. Επίσης, κατά κανόνα, οι επιχειρήσεις αυτές αποτυγχάνουν.
Θα περίμενε κανείς πως ένα περιβάλλον αβεβαιότητας θα απέτρεπε ακόμη και τους πιο τολμηρούς. Το αντίθετο έχει συμβεί. Παρά τη δεδομένη δυσκολία του εγχειρήματος, η ελληνική startup σκηνή γνωρίζει σήμερα πρωτοφανή άνθηση.
Δεκάδες επενδυτές -ίσως ξεπερνούν τους εκατό- έχουν τοποθετήσει κεφάλαια σε φιλόδοξες ελληνικές εταιρείες τεχνολογίας. Στην πλειονότητά τους αυτοί είναι ιδιώτες και λειτουργούν ως “άγγελοι” επενδυτές για πρώτη φορά. Κάποιοι άλλοι είναι αλλοδαποί, με αρκετή σχετική εμπειρία, που εμπιστεύονται το τοπικό ταλέντο. Πλέον δραστηριοποιείται επίσης αριθμός θεσμικών επενδυτών, ενώ προκύπτει και ενδιαφέρον σημαντικών διεθνών παικτών. Το συνολικό επενδεδυμένο κεφάλαιο τα τελευταία δύο έτη αθροίζει ήδη σε κάποιες δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Μια αγορά κεφαλαίου υψηλού ρίσκου αρχίζει να σχηματοποιείται.
Εκατοντάδες νέοι ή λιγότερο νέοι επιλέγουν το μέχρι πρότινος ανέφικτο, να επιχειρήσουν. Μαθαίνουν πως η διαδρομή κάθε άλλο παρά εύκολη είναι, ωστόσο γνωρίζουν πως δεν έχουν να χάσουν τίποτα, ακόμα και η αποτυχία θα είναι η πιο χρήσιμη εμπειρία που μπορούν να αποκομίσουν. Μια διαφορετική νοοτροπία αναδεικνύεται, το ρίσκο είναι φίλος, οι βραχυπρόθεσμες απολαβές δευτερεύουσες, τα προβλήματα δημιουργικές αφορμές. Οι περισσότερο φιλόδοξοι δεν θέλουν να αναλωθούν άλλο σε παιχνίδια μηδενικού αθροίσματος, να γίνουν καθηγητές ή στελέχη. Θέλουν να δημιουργήσουν κάτι από το μηδέν, να κάνουν τη δική τους startup. Για πρώτη φορά δεν είναι τελείως μόνοι.
Χιλιάδες άλλοι επιθυμούν να ζήσουν το ταξίδι αυτό από όσο πιο κοντά γίνεται, πριν ίσως επιχειρήσουν κάτι δικό τους. Οι επαγγελματίες του χώρου δεν έχουν γνωρίσει ανεργία, αντίθετα δέχονται ελκυστικές προσφορές εργασίας σχεδόν σε μηνιαία συχνότητα. Παρ’ όλα αυτά, επιλέγουν να εργασθούν για λιγότερα, σε θέσεις και εταιρείες που ίσως δεν υπάρχουν μετά από λίγο καιρό, για να φτιάξουν κάτι καινούργιο που είναι και δικό τους. Οι startups γίνονται πλέον συνειδητή επιλογή απασχόλησης για ολοένα μεγαλύτερο αριθμό Ελλήνων, με περηφάνια και ενθουσιασμό. Για πρώτη φορά το ταλέντο αρχίζει να αποκτά παραστάσεις, και η εμπειρία που συσσωρεύεται σε κρίσιμη μάζα συνιστά το καλύτερο εχέγγυο για το αύριο.
Τα αποτελέσματα της εργασίας των παραπάνω δημιουργούν αξία καθημερινά σε όλο τον κόσμο, με κομμάτι αυτής να επιστρέφει πίσω στους δημιουργούς της. Δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις ανά την υφήλιο χρησιμοποιούν τεχνολογίες ελληνικής προέλευσης. Εκατοντάδες χιλιάδες πελάτες αγοράζουν ελληνικά τεχνολογικά προϊόντα, εκατομμύρια καταναλωτές τα χρησιμοποιούν. Κάθε μέρα που περνά, τα αποτελέσματα της δουλειάς των ελληνικών startups δημιουργούν και απολαμβάνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη. Οι καρποί τους είναι παγκοσμίου κλάσης και, με βάση και μόνο αυτούς, έχουν τη δυνατότητα να καθιερωθούν ως πραγματικά κορυφαίες στο είδος τους.
Αρκετά από τα παραπάνω μεγέθη μπορεί να μοιάζουν σχετικά μικρά, και μάλλον είναι. Πριν λίγο καιρό, ωστόσο, το καθένα από αυτά έμοιαζε ως μακρινή ουτοπία. Ένα λειτουργικό οικοσύστημα αρχίζει πλέον να παίρνει σάρκα και οστά, με ομολογουμένως γοργούς ρυθμούς. Αν αυτή είναι η τρέχουσα κατάσταση, τι θα μπορούσε κανείς να περιμένει το 2015;
Η σύντομη απάντηση είναι η εξής: Τίποτα. Υπομονή. Δεν θα έρθει η ανάπτυξη από τις startups. Τα μεγέθη είναι ακόμα μικρά για οποιαδήποτε επίδραση στην μακροοικονομική κλίμακα. Το ελληνικό Google ή Skype δεν θα δημιουργηθεί το 2015. Μπορεί και να δημιουργηθεί δηλαδή, ίσως κυκλοφορεί ήδη ανάμεσά μας. Όμως, δεν είναι αυτό το ζητούμενο.
Το 2015 θα είναι έτος δοκιμασίας. Θα συμβούν αποτυχίες, αρκετές. Πολλοί θα χάσουν τα χρήματά τους. Περισσότεροι θα χάσουν τη δουλειά τους, μέχρι να ξαναβρούν σύντομα την επόμενη. Κάποιοι άλλοι θα απογοητευθούν. Έτσι πρέπει, δεν γίνεται αλλιώς. Οι αποτυχίες δεν μπορούν παρά να προηγούνται της επιτυχίας.
Θα χρειαστεί γερό στομάχι, από όλους. Όσοι το βιώνουν ήδη το γνωρίζουν καλά, κάθε ημέρα τους είναι ένα τρενάκι του τρόμου, από το ζενίθ στο ναδίρ και πάλι πάνω. Ωστόσο, κάθε νέος πελάτης, κάθε νέος εργαζόμενος, κάθε νέος επιχειρηματίας, κάθε νέος επενδυτής, είναι μια μικρή νίκη. Και αυτές αρκούν. Αρκούν ώστε περισσότεροι να κάνουν το απαιτούμενο άλμα πίστης. Αρκούν ώστε όσοι το έχουν πραγματοποιήσει ήδη, να μείνουν στον αγώνα με ακόμα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να παλέψουν μέχρι το αποτέλεσμα να καταλήξει θετικό.
Μικρές νίκες θα υπάρξουν πολλές, περισσότερες από ποτέ. Ίσως υπάρξουν και κάποιες μεγαλύτερες. Σε κάθε περίπτωση, ζητούμενο είναι η σωστή νοοτροπία και η σκληρή δουλειά, αμφότερες οφείλουν να παραμείνουν ακέραιες στη θέση τους. Δεδομένων αυτών, το μοναδικό απαιτούμενο είναι ο χρόνος. Τα καλά αποτελέσματα θα έρθουν, αναμφίβολα, και πρόκειται να είναι εντυπωσιακά, πέρα από προσδοκίες. Ωστόσο, όλα αυτά θα συμβούν μάλλον αρκετά αργότερα από το 2015. Όσοι βιάζονται για επιτυχίες, ας κοιτάξουν αλλού. Οι υπόλοιποι ήδη απολαμβάνουμε τη διαδρομή, ομολογουμένως είναι υπέροχη.